Restauratiewerk - Frans van Hienen, fijnschilder en restaurator

Hoofdmenu:

Restauratiewerk

In de jaren 80 is Frans opgeleid als restaurator in het Catharijne Convent Museum in Utrecht door hoofdconservator Paul Dirkse. Door zijn opleiding en de daaropvolgende restauratieprojecten en opdrachten in de jaren 90 is Frans een ervaren en kundig restaurator geworden van oude en moderne schilderkunst, (kerkelijk) beeldhouwwerk en attributen van kerkelijke interieurs, zoals wandschilderingen en kerststallen. Frans: "Restauratie vraagt evenals fijnschilderen een grote mate van precisie. Je moet wel opletten dat je iets niet te mooi maakt. Het gaat er meer om dat het object wordt teruggebracht in zijn of haar oorspronkelijke staat. Bij restauratiewerk komt veel onderzoek aan bod en ik zoek veel informatie op zowel in boeken als in bronnen op de plek van oorsprong zelf". Frans kwam via zijn werkgevers en opdrachten veel in contact met producten uit het F.W. Mengelberg Atelier. Hij heeft zich verdiept in de werkwijze en in andere aspecten van dit atelier en op dit gebied is hij een gespecialiseerde restaurator en kenner geworden.

Het F.W. Mengelberg Atelier

Veel kerken in Utrecht zijn rijk aan 19e eeuwse (beeld)werken en versieringen in neogotische stijl, afkomstig uit het Keulse Friederich W. Mengelberg Atelier van het het St. Bernulfus Gilde. Leden van dit Gilde waren naast Friederich Wilhelm Mengelberg, o.a. bouwpastoor G.W. van Heukelum, architect Alfred Tepe, glas-in-loodschilder Heinrich Geuer en de edelsmid Brom. Het atelier was een gerenommeerd leverancier aan kerkelijke interieurs. De middeleeuwse Catharinakerk in Utrecht bij voorbeeld was tussen 1859 en 1901 door dit atelier in neogotische stijl versierd; in 1900 werd het schip door architect Alfred Tepe met één travee verlengd.

Rechts is een afbeelding van een collage van Frans,"Ode aan F.W. Mengelberg" , uit 1997. Mengelberg vestigde zich in Utrecht en woonde vanaf 1872 tot aan zijn dood in 1919 aan de Maliebaan nr. 80.

Bijzondere kerststallen

Door de jaren heen heeft Frans ook een unieke reeks kerststallen in Utrecht gerestaureerd; de zogenoemde "Napolitaanse kerststal" (hout, textiel en terracotta op klein formaat), in het Catharijneconvent Museum een kerststal van middelgroot formaat van de naastliggende Catharinakathedraal en een kerststal van groot formaat voor de Sint-Augustinuskerk aan de Utrechtse Oudegracht.

En een paar voorbeelden

Hieronder vindt u een aantal afbeeldingen met korte toelichting van restauratie werkzaamheden, uitgevoerd door Frans aan kerkelijk erfgoed.

Een van de restauratieopdrachten van religieuze beelden in de Catharinakerk in Utrecht waaraan Frans heeft gewerkt, is het herstel van het gepolychromeerd houten beeldwerk Maria van Kevelaar met kind en de vergulde Maria medaillons - beide uit het F.W. Mengelberg atelier. De nieuwe Mariakapel werd ingewijd in 2002.

Een beeld van de heilige Barbara voor dezelfde kerk is ook door Frans hersteld en geplaatst in 2005.

De restauratie van het neogotische kalksteenbeeld van Johannes de Doper voor de Catharinakerk (voltooid in 1996), had deskundig herstelwerk nodig om de stoot-schade, opgelopen over een periode van 30 jaar tijdens opslag in diverse plaatsen, teniet te doen. Vooral de wederopbouw van de handen vroeg om veel voor-onderzoek.

Het beeld van Johannes de Doper staat op een nieuwe console van kalksteen tegen een nieuw wandtapijt, die beide door Frans (werkend op een steiger, 10 meter hoog) geschilderd en verguld zijn. Het patroon voor het wandtapijt is geïnspireerd op de hoogstaande gotische schilderingen op de koorpijlers van de Utrechtse Domkerk.

In 2003 werkte een groep vrijwilligers aan het weer toonbaar maken van een Antwerpse eiken-houten tabernakel uit 1825, die in de Barbara kerk in Culemborg achter een Mariabeeld stond en in de vergetelheid was geraakt. Het geheel zat onder het vuil en stof. In het bijzonder zijn de vergulde houten reliëfs, waaronder afbeel-dingen van een pelikaan en van het laatste avondmaal, door Frans on-derhanden genomen; de reliëfs zijn eerst schoongemaakt en daarna met een speciaal samengestelde goudverf overgeschilderd. Er is ook geprobeerd de oude glans van het hout- en koperwerk terug te laten komen.

In de Catharijnekerk is het grote achttiende-eeuwse olieverfschilderij "De Drie Koningen" van Kürzveld te vinden. Toen men besloot om het doek te restaureren, was het erg vuil en het had meerdere zeer zichtbare beschadingen. Het schilderij werd eerst op een nieuwe drager gefixeerd en schoongemaakt voordat er met de restauratie werd begonnen. Het werk werd terug-geplaatst in 2011 en hangt nu naast de biechtstoel rechts

Samenwerking

Voor bepaald herstelwerk van objecten van hout en steen werkt Frans met een klein team van specialisten, dat ervaring heeft met bijna alle soorten (kerke-lijke) beeldende kunst. De twee vaste leden van dit team zijn:

René Groenewold, meubelrestau-rator, gespecialiseerd in kasten, spiegels, (schilderij)lijsten en hout-werk in kerkelijke interieurs. Hij is mede-oprichter van het bedrijf Stadswerkplaats-Culemborg. [LINK]

Frans heeft voor hem meerdere voorwerpen helpen herstellen, waaronder chinese lakkasten (schilder- lak- en bladgoudwerk), beschilderde tafelbladen en spiegellijsten.

Kees van der Woude, beeldhouwer van vooral sculpturen in natuur-steen, hakte tal van de lantaarn-consoles (ontworpen door Jeanot Búrgi) die de Utrechtse binnenstad versieren. Hij hielp Frans tijdens een aantal van de standbeeld-projecten in de Catharinakerk. In nauwe samenwerking met Frans hakte hij voor hem een gevelsteen met fijn reliëf voor molen "De Hoop" in Culemborg.